کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 057 - 99/09/02

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

صفحه کاربران ویژه - خروج
مرتب سازی بر اساس
 

کتاب امر به معروف و نهی از منکر - جلسه 057 - 99/09/02

مسألة 3 - لو قامت أمارة معتبرة على استمراره وجب الانكار (نهی از منکر واجب است)، ولو كانت غير معتبرة ففي وجوبه تردد (در اینکه آیا واجب است نهی از منکر کنیم یا نه تردید وجود دارد)، والأشبه عدمه (زیرا از باب شبهه ی مصداقیه ی عام است و نهی از منکر واجب نیست)

موضوع عام: امر به معروف و نهی از منکر

موضوع خاص: شرطیت اصرار در انجام منکر و ترک معروف

موضوع اخص: اقامه ی بینه بر استمرار و مراد از استمرار

مسألة 3 - لو قامت أمارة معتبرة على استمراره وجب الانكار (نهی از منکر واجب است)، ولو كانت غير معتبرة ففي وجوبه تردد (در اینکه آیا واجب است نهی از منکر کنیم یا نه تردید وجود دارد)، والأشبه عدمه (زیرا از باب شبهه ی مصداقیه ی عام است و نهی از منکر واجب نیست).[1]

باید دید که مراد امام قدس سره از اماره ی معتبره چیست. اگر مراد ایشان بینه و شهادت دو نفر است می دانیم شهادت آنها باید حسی باشد.

اقوال علماء:

ظاهر عبارت بعضی از بزرگان مانند شهید در مسالک این است که حتی اگر اماره ی غیر معتبره اقامه شود باز نهی از منکر واجب است و به صرف ظن، نهی واجب می شود: و يلحق بعلم الإصرار اشتباه الحال، فيجب الإنكار و إن لم يتحقق الشرط الذي هو الإصرار.[2]

بنا بر این شهید، شک را نیز در حکم علم قرار داده است و این در حالی است که ما در شرط، که استمرار است شک داریم و این از باب شبهه ی مصداقیه ی عمومات امر به معروف و نهی از منکر می شود و برائت جاری می گردد.

صاحب جواهر می فرماید: ومن ذلك ينقدح الإشكال فيما عن السرائر والإشارة والجامع من كون شرط وجوبهما ظهور أمارة الاستمرار، بل وفيما عن جماعة من كون الشرط الإصرار، ولعل الأولى جعل الشرط عدم ظهور أمارة الإقلاع، (شرط این است که اماره بر عدم وجود ندارد یعنی اگر اماره بر وجود و عدم نباشد شرط که اصرار است همچنان حاصل است.).[3]

نقول: کلام صاحب مسالک و صاحب جواهر صحیح نیست زیرا آنها به سراغ شبهه ی مصداقیه رفته اندو قائل به شمول عام شده اندو حال آنکه این از باب شبهه ی مصداقیه ی اصرار است. یعنی حال که ما اصرار را شرط می دانیم اگر هم در اصرار شک داریم همچنان نهی از منکر جاری می شود و این در حالی است که هنگام شک در اصرار در واقع شک در شمول عام داریم و برائت جاری می شود.

اللّهم الا ان یقال که مدرک ایشان استصحاب حالت سابقه باشد یعنی در سابق، اصرار وجود داشت و الآن هم آن را استصحاب می کنیم ولی همان گونه که در جلسه ی گذشته بیان کردیم ما این استصحاب را قبول نداریم. (البته در عبارات ایشان سخنی از استصحاب نیست.)

ما حتی به عبارت تحریر که می فرماید: «و الاشبه عدمه» اشکال داریم و آن اینکه ایشان می بایست «الاقوی» می فرمود.

البته مخفی نماند که ما اصل شرط اصرار را قبول نداریم و این بحث ها همه بر اساس مبنای کسانی است که اصرار را شرط می دانند.

البته یکی از امارات معتبره ظاهر حال است که گاه دلالت بر ارتکاب منکر می کند و گاه دلالت بر عدم ارتکاب آن.

مسألة 4 - المراد بالاستمرار الارتكاب ولو مرة أخرى لا الدوام، فلو شرب مسكرا وقصد الشرب ثانيا فقط وجب النهي.[4]

می دانیم، قصد و عزم به تنهایی استمرار نیست بلکه شرب دوم موجب استمرار می شود. بنا بر این امام قدس سره می فرماید: شرب این نیست که ده بار یا ده روز شرب خمر کند بلکه حتی یک بار دیگر هم به جا بیاورد مصداق استمرار می شود.

اقوال علماء:

جماعتی استمرار را شرط دانسته اند ولی اینکه به یک بار یا چند بار حاصل می شود را مطرح نکرده اند و جمعی هم تصریح کرده اند که استمرار با یک بار هم حاصل می شود.

شهید ثانی در دروس می فرماید: يجب الأمر بالمعروف الواجب و النهي عن المنكر (الحرام) بشروط ستّة: التكليف، و العلم بجهة الفعل، (عالم به معروف و منکر باشد) و إمكان التأثير، و انتفاء المفسدة، و أن يكون المعروف ممّا سيقع و المنكر ممّا سيترك...[5]

عبارت (سیقع و سیترک) با یک بار هم صدق می کند.

می دانیم عنوان اصرار در روایات و ادله وارد نشده است ولی امثال شهید قائل به این هستند که با یک بار، اصرار حاصل می شود. چون عنوان اصرار در روایات نیست نمی توان بحث کرد که این عنوان بر یک بار انجام دادن صدق می کند یا نه. بنا بر این باید به سراغ عمومات رفت. بنا بر این اگر کسی می خواهد فردا شراب بخورد، عمومات شامل آن می شود و از باب طب پیشگیری و درمانی باید جلوی او را گرفت. شراب خوردن او در فردا مبغوض مولی است و ما وظیفه داریم از آن جلوگیری کنیم.

این نکته نیز باید مد نظر باشد که علم پیدا کردن نسبت به امور آینده کار مشکلی است زیرا ما علم غیب نداریم از این رو ظن را نیز جانشین علم می دانیم مثلا در مورد روزه، ظن به ضرر جای علم را می گیرد و هکذا ظن به اینکه بعد از ظهر برای وضو آب کافی نداریم که در نتیجه باید این آب را حفظ کنیم و یا ظن به اینکه اگر نماز را به تأخیر بیندازیم قضا می کند که نباید آن را به تأخیر بیندازیم.


پی نوشت:
                         
    
تاریخ انتشار: « 1399/09/01 »
فهرست نظرات
*متن
*کد امنیتی http://makarem.ir
تعداد بازدیدکنندگان : 8152