Xümsü verilmiş pulla alınan bağ
Xümsü verilmiş pulla alınmış bağın xümsü varmı?
Sözü gedən bağın xümsü yoxdur. Lakin meyvələrinə xüms düşür. Satış zamanı (alındığı puldan) artıq qiymətin xümsü verilməlidir.
Yığılan pulun xümsü
Kreditlə götürülən borc puldan, aylıq məvacibdən və əlavə görülən işlərdən bir qədər pul yığmış şəxsə xüms düşürmü?
Kreditlərini ödəmədiyi borc miqdarına xüms düşmür. Lakin aldığı məvacib və əlavə gördüyü işlərdən, habelə kreditlərini ödəmiş borcdan əldə etdiyi şeylərə xüms düşür.
Uzun müddətli yatırımların xümsü
Banklara uzun müddətli əmanət qoyulan və banklar tərəfindən dövriyyədə olan pullara xüms düşürmü?
Onun xümsünü ödəmədiyi təqdirdə xümsünü verməlidir.
Hədiyyə verilmiş mənzilin xümsü
Atamın mənə bağışladığı və özümün də bir qədər vəsait xərclədiyim evə xüms düşürmü?
Atanızın sizə bağışladığı evə yaşamaq üçün ehtiyacınız varsa, ona xüms düşmür. Lakin ehtiyat budur ki, öz işlədiyiniz məbləğin xümsünü ödəyəsiniz. Atanızın işini də səhih bilin və deyin ki, inşallah işi düz olmuşdur.
Ev heyvanlarının xümsü
. İnək və qoyun kimi ev heyvanlarının xümsü varmı?
Əgər onların südündən, yunundan və s. şəxsi ehtiyaclarına xərcləsələr, xümsü yoxdur. Əgər yalnız torpağa verilən gübrə və ya xırman döymək üçün istifadə olunursa, sərmayə və iş vəsaiti hökmündədir. Habelə onlardan gəlir mənbəyi kimi istifadə ediləndə də hökm belədir.
Ticarət qəsdi olmadan əldə olunan mənfəətlərin xümsü
İşin əvvəlində, istər ağac olsun, istərsə də heyvan, ticarət məqsədi yoxdur. Hədəfi sadəcə xərclikdir. Bəzən də nə xərclik məqsədi var, nə də ticarət; Heç bir şeyi nəzərdə tutmur. Bəhrə götürəndən və böyüyəndən və ... sonra həm ticarət, həm də tələbatını ödəmək üçün istifadə edir. Burada xüms barəsində hökmünüz nədir?
Ehtiyaclarını və şəxsi tələbatını ödəmək üçün lazım olan miqdarına xüms düşmür. Bundan əlavəsinə xüms düşür.
Ehtiyac duyulmayan kitabların xümsü.
Dini tələbələr elmi hövzədə təhsil alarkən özlərinə lazım olan tarixi və s. mövzularda kitablar və lazım olan digər şeylər alırlar. Almasalar, sonradan bunları əldə edə bilməyəcəklər və ya misal üçün, çox bahalaşacaqdır. Hər bir halda sonradan problemlər yaranacaqdır. Buna görə də imkan daxilində çalışırlar ki, ucuz qiymətə alsınlar. Lakin bunların hamısını hələlik mütaliə edə bilmirlər. Aşağısı bir il və ya iki il ərzində mütaliəsiz qalır. Bunlara xüms düşürmü? Düşürsə alınma tarixinin qiyməti ilə hesablanmalıdır, yoxsa hazırkı qiymətlərlə?
Ehtiyac duyulmayanlara xüms düşür və meyar günün qiymətidir.
Xüms düşən irs
Tələbələrdən birinə atasından bir ev irs qalmışdır ki, ona xüms düşür. Halbuki, bu tələbə xümsü ödəməyə qadir deyil, bundan əlavə, borcları da var. O, nə etməlidir ki, evdən istifadə etmək ona caiz olsun?
Şəriət hakiminə müraciət edə bilər. Xüms almaq üçün lazım olan şərtlərə malikdirsə, onunla dəstgərdan (razılığa gəlmək, xümsü şəri hakimə verib sonra borc olaraq almaq) etsinlər.
Pulsuz əldə olunan torpaq sahəsinin xümsü
Təxminən otuz il bundan qabaq mədəniyyət işçilərindən bir qrupunu məskənlə təmin etmək üçün onlara pulsuz olaraq torpaq sahəsi ayrılmışdı. Lakin üstündən illərlə vaxt keçsə də, o torpaq sahəsinin yerləşdiyi coğrafi mövqeyi orada yaşayış binasının inşası üçün əlverişli olmamasından, bir neçə il keçdikdən sonra onlar çarəsiz qalıb özlərinə ev almalı oldular. Hal-hazırda sözü gedən torpaq sahəsi satılarsa və ya yaşayış binasına çevrilərsə, bu torpağın satışından əldə edilən pula xüms düşürmü?
Ehtiyat vacib budur ki, onun xümsü ödənilsin.
İrsin qiymətinin artmasının xümsə təsiri
Mən atamdan irs qalmış daşınmaz əmlakı satmış və övladlarımın şəhərdə təhsil almaları üçün mənzil almışam. Bilmək istərdim ki, atamdan qalmış mülkü satmaqla əldə etdiyim pula xüms düşürmü? Xüms düşdüyünü fərz etsək, onu hissə-hissə ödəyə bilərəmmi?
Atanızın vəfatından sonra o mülkün qiyməti qalxmayıbsa, xümsü yoxdur. Qiyməti qalxdığı təqdirdə ehtiyat vacibə əsasən, fərqinin xümsünü verməlisiniz. Hissələrlə ödəməyinizin də eybi yoxdur.
Yaşayış evinin xümsü
Yaşayış evini bir zaman az qiymətə almışam ki, indi onun qiyməti bahalaşıb. Qiymətin artan hissəsinə xüms düşürmü?
Yaşayış evinin qiyməti nə qədər artsa da, xümsü yoxdur.
Ehtiyat üçün saxlanılan yanacağın xümsü
Yanacaq və digər məqsədlər üçün yığılan oduna xüms düşürmü?
Həmin ildə yanacaq və ya digər məsrəflər üçün istifadə olunacaqsa, xüms düşmür. Sonrakı illər üçün olsa, xümsü var.
Xüms ilinin hesablanması
Alimlər deyirlər ki, insanın illik hesabı olmalıdır. Əgər bir kəsin qazancı xərclərindən azdırsa, yenə də illik hesabı olması vacibdirmi?
Alimlər qazancından artıq qalmayan və pul (ehtiyat) yığa bilməyənləri yox, gəlirindən artıq qalan və əlində pul yığılan kəsləri nəzərdə tutmuşlar.
Xüms ilinin meyarı
İşçinin (qulluqçunun) xüms ilində meyar, aldığı ilk məvacibdir, yoxsa başqa bir zaman? Burada nəzərdə tutulan şəmsi ilidir, yoxsa qəməri?
Onun başlanğıcı ilk qazancdır. Qəməri və şəmsi ilinin hər ikisi caizdir.
