مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

اشکالی ندارد.

آری، ممكن است طرف قرارداد در مساقات متعدّد باشد يعنى صاحب باغ آن را در اختيار چند نفر بگذارد و با آن‌ها قرارداد مساقات ببندد.

مال صاحب باغ است، ولى بايد اجرت آبيارى و كارهاى ديگر را مطابق معمول به كسى كه درختان را سرپرستى كرده بدهد.

معامله مساقات با مرگ صاحب باغ به هم نمى‏خورد و ورثه او به‌جای‏ او هستند، امّا اگر كسى كه تربيت درخت‌ها به او واگذارشده بميرد درصورتی‌که شرط كرده باشند خودش باغدارى كند معامله به هم مى‏خورد، ولى اگر چنين شرطى نكرده باشند ورثه او جانشين او مى‏شوند.

طرفين معامله مى‏توانند با رضايت يكديگر معامله مساقات را فسخ كنند و نيز اگر در ضمن قرارداد، حقّ فسخ براى هر دو يا براى يكى قرار داده باشند مى‏توانند معامله را به هم زنند و اگر در قرارداد مساقات شرطى ذكر كرده باشند و آن شرط عملى نشود و كسى كه شرط به نفع اوست نتواند طرف را وادار به انجام آن كند، مى‏تواند معامله را به هم زند.

در فرض سؤال، اگر به كارهاى ديگرى مانند بیل زدن و كود دادن و سم‌پاشی كه موجب زیادشدن يا مرغوبيت ميوه مى‏شود احتياج داشته باشد معامله مساقات در آن صحيح است.

در فرض سؤال، اگر قرارداد روشنى بگذارند و تعداد چيدن و سهم هرکدام را مشخص كنند صحيح است، هرچند مساقات ناميده نمى‏شود.

مساقات چند شرط دارد: 1- مالك و باغدار بايد بالغ و عاقل باشند. 2- كسى آن‌ها را مجبور به اين كار نكرده باشد. 3- ممنوع از تصرّف در مال خود نباشند4- مدّت مساقات بايد معلوم باشد و اگر ابتداى آن را معیّن کنند و آخر آن را موقعى‏ قرار دهند كه حاصل آن سال به دست مى‏آيد صحيح است.5- بايد سهم هرکدام به‌صورت نصف يا ثلث حاصل و مانند آن باشد، بنابراين اگر قرار بگذارند كه مثلاً یک‌تن از ميوه، مال صاحب باغ و بقيّه مال كسى است كه كار مى‏كند معامله باطل است.6- بايد قرارداد معامله را پيش از ظاهر شدن ميوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن ميوه و پيش از رسيدن آن بگذارند چنانچه كارهايى مانند آبيارى و سم‌پاشی كه براى پرورش ميوه لازم است باقى‏مانده باشد مساقات صحيح است وگرنه اشكال دارد و اگر فقط احتياج به كارهايى مانند چيدن ميوه و نگهدارى آن باشد قرارداد آن‌ها صحيح است، ولى مساقات نيست.

در معامله مساقات مى‏توانند صيغه بخوانند، همچنين اگر صاحب درخت به‌قصد مساقات آن را در اختیار كسى كه كار می‌کند بگذارد و او نيز به همين قصد تحويل گيرد بی‌آنکه صیغه‌ای بخواند، باز معامله صحيح است (ولى گفتگوى لازم براى مدّت و شرايط بايد قبلاً شده باشد).

معامله مساقات علاوه بر درختان ميوه در مورد درختانى مانند درخت گل كه از گل آن براى گلاب‌گیری و مانند آن استفاده مى‏كنند و يا درختانى مثل درخت حنا و سدر كه از برگ آن‌ها بهره مى‏گيرند، يا بعضى از درختان كه از شيره و صمغ آن استفاده مى‏كنند صحيح است، ولى در مورد درختانى كه هیچ‌یک از این‌ها را ندارد مساقات صحيح نيست.

هرگاه كسى درختان ميوه خود را تا مدّت معيّنى به ديگرى واگذار كند كه در مقابل دريافت سهمى از ميوه، باغ او را آبيارى و رسيدگى نمايد اين معامله را «مساقات» گويند.

اگر می‌توانند وام را برگرداند و اگر ممکن نیست تکلیفی ندارد و حج او صحیح است؛ لکن از این کار استغفار کند و بعدازاین بیشتر دقت نماید.

این کار وام ربوی محسوب می‌شود و حرام است.

خیر پذیرفته نمی‌شود.

احتیاط این است که در اینگونه موارد، صاحب پول و صاحب حساب با هم مصالحه کنند.