مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی

در زمین‌هاى موقوفه و مباح، قبر ملک نمی‌شود; ولى اگر زمین را خریدارى کند، یا زمین مباح بوده و قصد تملّک و حیازت نموده است، مالک می‌شود.

غسل لازم نیست.

ازنظر دين اسلام شهيد بر دو قسم است، يكى شهيد به معناى خاص؛ يعنى كسى كه در معرکه جنگ كشته شود البتّه درگيرى 2 يا 3 نفر از اشرار مثلاً با 2 يا 3 نفر از نيروى انتظامى صدق جنگ بر آن نمى‏شود ولى اگر دو گروه قابل‌توجه باهم درگير شوند و جنگ كوچكى رخ دهد اين مصداق معرکه جنگ، است و حتى در معرکه جنگ، خط اوّل و دوم فرقى ندارد و اگر كسى به خاطر اصابت بمب يا امثال آن در پشت سر كشته شد همین‌که در محدوده جنگ باشد كفايت مى‏كند و صدق معركه مى‏كند؛ اما شهيد به معناى عام يعنى هر كس كه در حال انجام‌وظیفه كشته شود كه اين نوع شهادت احكام خاص شهيد مثل عدم لزوم غسل و كفن و امثال آن را ندارد اگرچه شهيد حساب می‌شود و اجر شهيد را دارند.

هرگاه به هر علّتى شهيد برهنه شده باشد بايد او را كفن كنند و بدون غسل دفن نمايند.

در جنگ‌های امروز كه میدان‌های جنگ وسعت دارد و گاه كيلومترها يا فرسخ‌ها مسافت را در برمی‌گیرد و گلوله‏هاى دشمن و مانند آن تا مسافت زيادى مى‏رسد، تمام اين صحنه كه مركز تجمّع سربازان است ميدان جنگ محسوب می‌شود، ولى اگر دشمن به‌وسیله بمباران افرادى را دور از جبهه‏هاى جنگ به قتل برساند (حکم عدم وجوب غسل و کفن) در مورد آن‌ها جارى نيست.

این حکم فقط شامل كسانى است كه در ميدان جنگ کشته‌شده باشند، يعنى پيش از آن‌که مسلمانان به او برسند جان داده است، امّا اگر به او برسند و زنده باشد، يا به‌صورت مجروح او را از ميدان جنگ خارج سازند و در بيمارستان يا غير آن از دنيا برود، گرچه ثواب شهيدان را دارد ولى باید غسل و کفن شوند.

غسل دادن میّت مسلمان و کفن کردن او واجب است ولى دو گروه از این حکم مستثنا هستند: اوّل: «شهیدان راه خدا» یعنى کسانى که در میدان جهاد در راه اسلام، همراه پیامبر (صلی‌الله علیه وآله) یا امام معصوم (علیه‌السلام) یا نایب خاص او کشته‌شده‌اند، همچنین کسانى که در حال غیبت امام زمان (ارواحنا فداه) براى دفاع در برابر دشمنان اسلام کشته می‌شوند، خواه مرد باشند، یا زن، بزرگ باشند و یا کودک، در این‌گونه موارد غسل و کفن و حنوط واجب نیست، بلکه باید آن‌ها را باهمان لباس‌هایشان بعد از خواندن نماز دفن کنند. دوّم: کسانى که قتل آن‌ها به‌عنوان قصاص یا حدّ شرعى واجب شده است و حاکم شرع به آن‌ها دستور می‌دهد مراسم غسل میّت را خودشان در حال حیات انجام دهند و سه غسل را طبق رساله علمیّه به جا آورده، سپس دو قسمت از قسمت‌های سه‌گانه کفن را یعنى لنگ و پیراهن را می‌پوشند و مانند میّت حنوط می‌کنند و بعد از کشته شدن، قطعه سوم را بر آن‌ها می‌پوشانند و نماز بر آن‌ها خوانده و به همان حال دفنشان می‌کنند و لازم نیست خون را از بدن و کفن آن‌ها بشویند، حتّى اگر براثر ترس و وحشت خود را نجس کنند، تکرار غسل لازم نیست.

گاهى میّت را در تابوتى قرار می‌دهند و دفن می‌کنند به‌طوری‌که اگر دربیاورند متلاشى نمی‌شود اين کار مشكلى ندارد؛ امّا اگر به شكل معمولى دفن شود كه اگر دربیاورند متلاشى می‌شود امانت‌گذاری میّت صحيح نيست و نمی‌توان نبش قبر كرد. باید تمام شرایط دفن را رعایت کرده و اگر در دیوار دفن می کنند باید به صورت افقی و رو به قبله دفن شود.

این کار بعد از دفن میت جایز نیست و نبش قبر مسلمان یعنى شکافتن قبر او حرام است، هرچند طفل یا دیوانه باشد و منظور از نبش قبر آن است که آن را طورى بشکافند که آثار بدن میّت ظاهر شود و اگر بدن ظاهر نشود اشکال ندارد، مگر این‌که موجب هتک و بی‌احترامی باشد.

درصورتی‌که جنازه متلاشی نشده است باید قبر را نبش کنند و میت را عقب‌تر دفن کنند.

این کار اشکالى ندارد، مشروط بر این‌که سبب هتک مؤمن نباشد. البتّه درصورتی‌که اختلاف شدیدى میان ورثه واقع شود و ناراحتی‌های مهمی حاصل گردد، نبش قبر یا انتقال جسد براى پایان دادن به این امور مانعى ندارد.

این کار عین نبش قبر است؛ نبش قبر این نیست که بدن نمایان شود، بلکه نمایان شدن جسد پوشیده در کفن هم نبش قبر محسوب می‌شود.

هرگاه مفسده خاصی بر آن مترتب نشود، اشکالى ندارد.

در فرض سؤال، چون مورد مهم‌تری مطرح می‌باشد نبش قبر جایز است.

براى نبش قبر زمان خاصی مطرح نیست، زیرا بدن اشخاص و همچنین زمین‌ها متفاوت است؛ تنها در صورتى می‌توان نبش کرد که یقین به از بین رفتن تمام آثار بدن حاصل‌شده باشد.