آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حسد آثار بسيار زيان بارى از نظر معنوى به بار مى آورد و كمتر صفتى از صفات رذيله است كه اين همه پيامدهاى سوء داشته باشد. از ديد روايات اسلامى ایمان آدمی و سعادت یا شقاوت اخروی، از جمله امور مهمّی است که بسیار می تواند از حسد تأثیر بپذیرد. حسد ريشه هاى ايمان را مى خورد و نابود مى كند و انسان را به عدل و حكمت الهى بدبين مى سازد؛ چراكه حسود در اعماق قلبش به بخشنده نعمت ها يعنى خداوند بزرگ معترض است و ... .

حسد آثار بسيار زيان بارى از نظر فردى و اجتماعى و مادّى و معنوى و حتی جسمی و بدنی به بار مى آورد و كمتر صفتى از صفات رذيله است كه اين همه پيامدهاى سوء داشته باشد. در روايات اسلامى نكوهش شديدى از حسد شده به گونه اى كه درباره كمتر صفتى از صفات رذيله چنين نكوهشی ديده مى شود.[1]

در اين مقال به آثار زيانبار حسد بر ایمان و سرنوشت اخروی انسان اشاره می شود.

آثار سوء حسد برای ایمان و سرنوشت اخروی انسان

ایمان آدمی و سعادت یا شقاوت اخروی، از جمله امور مهمّی است که بسیار می تواند از حسد تأثیر بپذیرد. حسد ريشه هاى ايمان را مى خورد و نابود مى كند و انسان را به عدل و حكمت الهى بدبين مى سازد؛ چراكه حسود در اعماق قلبش به بخشنده نعمت ها يعنى خداوند بزرگ معترض است.[2]

- در حديثى از امام صادق عليه السّلام مى خوانيم كه فرمود: «الْحَسَدُ أَصْلُهُ مِنْ عَمَى الْقَلْبِ وَ الْجُحُودِ بِفَضْلِ اللَّهِ تَعَالَى، وَ هُمَا جَنَاحَانِ لِلْكُفْرِ، وَ بِالْحَسَدِ وَقَعَ ابْنُ آدَمَ فِي حَسْرَةِ الْأَبَدِ وَ هَلَكَ مَهْلَكاً لَا يَنْجُو مِنْهُ أَبَداً؛[3] حسد و بدخواهى از تاريكى قلب و كوردلى است و از انكار نعمت هاى خدا به افراد سرچشمه مى گيرد، و اين [كوردلى و ايراد بر بخشش خدا] دو بال كفرند، به سبب حسد بود كه فرزند آدم در حسرتى جاودانى فرو رفت و به هلاكتى افتاد كه هرگز از آن رهايى نمى يابد».[4]

- پیامبر اسلام نیز در حدیثی، در اشاره به تأثیرات سوء اخروی برخی گناهان از جمله حسد این گونه می فرمایند: «سِتَّةٌ يَدْخُلُونَ النَّارَ قَبْلَ الْحِسَابِ بِسِتَّةٍ، قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ (ص)! مَنْ هُمْ؟ قَالَ: الْأُمَرَاءُ بِالْجَوْرِ وَ الْعَرَبُ بِالْعَصَبِيَّةِ وَ الدَّهَاقِينُ بِالْكِبْرِ وَ التُّجَّارُ بِالْخِيَانَةِ وَ أَهْلُ الرُّسْتَاقِ بِالْجَهَالَةِ وَ الْعُلَمَاءُ بِالْحَسَدِ؛[5] شش گروهند كه قبل از حساب الهى به خاطر شش چيز وارد آتش دوزخ مى شوند، عرض كردند اى رسول خدا (ص)! آنها کیستند؟ فرمود: زمامداران به خاطر ظلم و بيدادگرى، عرب به خاطر تعصّب، كدخدايان و خان ها به خاطر تكبّر، تجّار به خاطر خيانت به مردم، روستاييان به خاطر جهل و دانشمندان به خاطر حسد». می بینیم که حسد در درجه اول بلاى بزرگ براى دانشمندان است!

- از امام علی علیه السّلام نیز روایت شده است که فرمود: «ثَمَرَةُ الْحَسَدِ شَقَاءُ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ؛[6] ميوه درخت حسد شقاوت دنيا و آخرت است».[7] 

- همچنین در حديث دیگری از آن حضرت مى خوانيم: «الْحَسَدُ يَأْكُلُ الْحَسَنَاتِ، كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ؛[8] حسد حسنات را مى‏ خورد، همان گونه كه آتش هيزم را مى خورد». این تعبير به خوبى نشان مى دهد كه آتش حسد مى تواند تمام خرمن سعادت انسان و حسنات او را بسوزاند، و زحمات يك عمر او را بر باد دهد، به گونه اى كه دست خالى از دنيا برود.

- معنای بیان شده در حدیث علوی پیش گفته، به صورت شديدترى از امام باقر و امام صادق عليهما السّلام نقل شده است: «إِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْإِيمَانَ، كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ؛[9] حسد ايمان را مى‏ خورد همان گونه كه آتش هيزم را مى‏ خورد».[10]

- صفت رذيله حسد نه تنها خرمن حسنات را مى سوزاند، كه خرمن ايمان را نيز خاكستر مى كند.[11] چنانکه امام صادق علیه السّلام در بیان صریحی حسد را در کنار رذائل اخلاقی دیگری، آفت دین می دانند: «آفَةُ الدِّينِ الْحَسَدُ وَ الْعُجْبُ وَ الْفَخْرُ؛[12] آفت دين و ايمان [سه چيز است:] حسد و خود بزرگ بينى و فخرفروشى».

- همچنین آن حضرت در تبیین روایتی تاریخی مربوط به حضرت موسی علیه السّلام می فرماید که آن پیامبر عظیم الشأن الهی با خدا مناجات مى كرد. چشمش به مردى افتاد كه در سايه عرش الهى قرار داشت. عرض كرد: «يَا رَبِّ! مَنْ هَذَا الَّذِي قَدْ أَظَلَّهُ عَرْشُكَ؟؛ خداوندا! اين كيست كه عرش تو بر سر او سايه افكنده است؟». ندا آمد: «يَا مُوسَى هَذَا مِمَّنْ لَمْ يَحْسُدِ النَّاسَ عَلى‏ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ؛[13] اى موسى! اين از كسانى است كه نسبت به مردم، در برابر آنچه خداوند از فضلش به آنها ارزانى داشته، حسد نورزيده».[14]

منابع:

۱. اخلاق در قرآن

۲. انوار هدايت (مجموعه مباحث اخلاقى)