عناصری که در مقابل صلاح و اصلاح و ترقى جامعه مى ايستند دو دسته اند: 1. مخالفانى كه فهميده با برنامه ريزى و تمام قدرت به مخالفت برمى خيزند. 2. نادانان و ناآگاهانى كه از روى جهالت به مقابله برمى خيزند.

در برابر دسته دوم بايد نرمش نشان داد؛ مقابله به مثل سبب نابودى برنامه هاى تعليم و تربيت است. امّا برخورد با دسته اول كه تعمّدا قصد ضربه زدن دارند و با برنامه ريزى پيش رفته، و جاى برگشتى براى خود باقى نگذارده اند، به گونه ديگر است. گاهى كار به جایى مى رسد كه بايد جواب مشت را با مشت داد. اين در موقعى است كه ديگر قابليّت اصلاح از بين رفته است.

امام علی(ع) در توصیف نعمت های دنیوی و اخروی می فرماید: «هيچ چيز بدتر از شر نيست، مگر كيفر آن، و چيزى بهتر از نيكى نيست مگر پاداش آن». در واقع انسان فطرتا از بدى ها فرار کرده و به نيكى جذب مى شود، از این رو امام(ع) بدترين بدها را كيفر الهى، و بهترين نيكيها را پاداش الهى می داند. هم چنین می فرماید: «شنیدن وصف دنيا مهمتر از ديدن آن است در حالى كه دیدن آخرت از شنيدنش مهمتر است». در واقع مواهب مادى همچون سرابی است که انسان با نزدیک شدن به آن آرزو مى کند اى كاش هرگز به آن نرسيده بود.

«اسوة» به گفته مقائيس اللّغه در اصل به معناى مداوا و درمان و اصلاح آمده و لذا به طبيب، «آسِى» گفته مى شود و «اَسَى» (بر وزن عصا) به معناى غم و اندوه است. سپس اين واژه به معناى پيروى و تبعيت و دنباله روی نيز آمده، از آن جهت كه مداوا و درمان و اصلاح نياز به پى گيرى دارد. ولى راغب در مفردات معناى اصلى «اُسوه» را همان حالت پيروى مى داند؛ خواه در نيكى ها باشد يا بدى ها.

«ريا» آن است كه عمل را طورى انجام دهد كه ديگران ببينند و از اين طريق كسب وجاهت و موقعيت براى عمل كننده حاصل شود، ولى «سمعه» آن است كه عمل نيكى دور از چشم مردم انجام دهد به اين هدف كه بعداً به گوش مردم برسد و موقعيتى در جامعه براى او فراهم شود. در واقع هيچ تفاوتى از نظر فساد و بطلان عمل و فقدان قصد قربت و آلودگى نيّت در ميان اين دو نيست.

«معروف» از ماده «عرفان» يعنى چيز شناخته شده و «منكر» از ماده «انكار» يعنى چيز ناشناخته است. راغب در «مفردات» مى گويد: «معروف اسم است براى هر فعلى كه با عقل و شرع نيكى و خوبى آن شناخته مى شود و منكر اسم است براى هر فعلى كه با اين دو، حُسن و خوبى آن انكار مى شود». به عمل نيك، «معروف» و شناخته شده گويند؛ زيرا خدا روح انسان را چنان آفريده كه براي او صفات خوب شناخته شده است.