عوامل لغزش و گناه عبارت است از: 1- جهل؛ 2- رذائل اخلاقى؛ مثل هواپرستى، تكبر، لجاجت و حسادت که مانع تعقّل صحيح است. 3- عدم تأمل و تفکر در تصميم گيرى؛ 4- تصميم گیری در حال غضب؛ 5- استبداد رأى و عدم مشورت در امور و ...

علم و تقوا رابطه نزديكى دارند؛ و چه رابطه اى نزديك تر از تأثير متقابل اين دو بر يكديگر. تقوا سرچشمه علم است و علم نيز سرچشمه تقوا، و اين يك اصل اساسى در مسیر معرفت است. هنگامى كه روح انسان بر اثر تقوا پاكيزه شود، جاذبه نيرومندى ميان آن و علوم حقيقى برقرار مى گردد. در واقع تقوا دل را آماده علم و دانش کرده و انسان را لايق فيض الهى مى كند. علم نیز در تقوا اثرگذار است؛ علم حقيقى ريشه هاى رذايل اخلاقى را از بين مى برد و عواقب آن را یادآور می شود و اين آگاهى، كمك مؤثّرى به پرهيز از گناه مى نمايد.

قرآن مجيد كراراً تعليم كتاب و حكمت را در كنار تزكيه و پاكسازى اخلاقى قرار مى دهد؛ و اين نشان از رابطه عميقى میان این دو است. از سوى ديگر، در بعضى از آيات مثل سوره نمل، آيه 14 و آل عمران، آيه 75 و 78 صريحاً مى گويد: «كسانى هستند كه با علم و آگاهى راه غلط را مى پيمايند». تجربيّات روزمرّه نيز اين واقعيّت را نشان مى دهد كه آگاهى در بسيارى از موارد مى تواند باز دارنده باشد و در عين حال موارد زيادى هم ديده مى شود كه افراد آگاه، دست به اعمال سوء زده و اخلاق رذيله را براى خود ترجيح مى دهند.