درباره حلم و غضب و برکات و خطرات هر کدام، معارفی بصیرت افزا در آیات قرآن وجود دارد. به عنوان نمونه آیه ۳۷ سوره شوری درباره اوصاف گروهی از مؤمنان می گوید: «وَ الَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ همان كسانى كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت اجتناب مى ورزند، و هنگامى كه خشمگين شوند عفو مى كنند».

در اینجا این نکته مورد اشاره قرار می گیرد که مؤمنان هنگامى كه آتش غضب در درون شان شعله ور مى شود خود را كنترل مى كنند و دست به انواع گناهان و جنايات آلوده نمى سازند. ذكر اين صفت بعد از مسأله اجتناب از گناهان بزرگ و اعمال زشت، شايد به اين جهت است كه سرچشمه بسيارى از گناهان، حالت غضب است كه زمام نفس را از دست عقل بيرون مى برد و آزادانه به هر سو مى تازد.

جالب اينكه نمى فرمايد آنها غضب نمى كنند. چراكه خشم و غضب به هنگام بروز ناملايمات سخت، طبيعى هر انسانى است. مهم آن است كه آنها بر غضب خويش مسلّط اند و هرگز زير سلطه غضب قرار نمى گيرند.

از مجموع آيات مورد بحث اهميّت فضيلت اخلاقى «حلم و بردبارى» و خطرات رذيله «خشم و غضب» به خوبى آشكار مى شود.

اميرالمؤمنين عليه السلام در گفتاری حكيمانه نشانه هاى ظالمان و ستمگران را روشن مى سازد و نشان مى دهد كه ظالم، تنها كسى نيست كه حق ديگران را ببرد و آنها را در فشار قرار دهد، بلكه ظالم معناى وسيعى دارد. ایشان می فرماید: «ظالم سه نشانه دارد: به ما فوق خود از طريق نافرمانى ستم مى كند با قهر و غلبه، به زيردستان خويش با غلبه ستم مى كند، و جمعيت ستمگران را پشتيبانى مى كند».

توبه كاران را مى توان به چهار گروه تقسيم كرد: گروه اوّل كسانى هستند كه از گناهان خويش توبه مى كنند ولى بعد از مدّتى توبه را مى شكنند؛ گروه دوم كسانى هستند كه از گناهان خود توبه مى كنند، ولى گاهی شهوات در مورد بعضى از گناهان بر آنها غالب مى شود و توبه را مى شكنند؛ گروه سوم توبه كارانى هستند كه بعد از توبه از گناهان بزرگ پرهيز مى كنند، ولى گاهی گرفتار بعضى از گناهان مى شوند، بى آن كه قصد توبه شكنى داشته باشند؛ گروه چهارم توبه كارانى هستند كه بعد از توبه، با اراده اى محكم پا برجا مى مانند.

امام علی(ع) سه راه براي نفوذ شيطان به درون انسان معرفی مي كند؛ يكي اينكه انسان را گرفتار آرزوهاى طولانى مى كند و با مشتى خيالات مربوط به آينده او را سرگرم مى سازد و تمام وقت و فكرش را به خود جذب مى كند و به اين طريق، راه خودسازى را به رويش مى بندد. دوم اينكه گناهان را در نظرش زيبا جلوه مى دهد. سوم اينكه گناهان بزرگ را در نظرش ساده و سبك جلوه مى دهد و به بهانه عناوينى چون غفّاريت خداوند و معصوم نبودن انسانها و باز بودن راه توبه و ... او را به بدترين گناهان آلوده مى سازد.

امام(ع) در توصیف این افراد مي فرمايد: «[او] خود را عالم خوانده اما عالم نيست و نادانى ها را از جمعى نادان فرا گرفته است و دام هايى از طناب هاى فريب را بر سر راه مردم نصب كرده و قرآن را بر اميالش تطبيق داده است. مردم را در برابر گناهان بزرگ، ايمنى مى بخشد و ادّعا مى كند كه از شبهات اجتناب مى ورزد؛ اما در آن غوطه ور است و ادّعا مى كند از بدعتها دور است؛ اما در ميان آنهاست. چهره اش انسان؛ ولى قلبش حيوان است و راه هدايت را نمى شناسد و طريق گمراهى را درك نمى كند و [در واقع] مرده اى است در ميان زندگان».