مواهب مادّى در حدّ ذات خود ابزارى هستند براى وصول به مقاصد ديگر، هرگاه از آنها براى فراهم آوردن زمينه هاى رشد معنوى و تعالى انسانى استفاده شود، مطلوب اند و اگر از آنها در راه خودكامگى و هوسرانى استفاده شود و يا اين مواهب به صورت هدف نهايى در آيد و انسان را از اهداف اصلّى آفرينشش بيگانه سازد، قطعاً نامطلوب است. بنابراين نبايد نكوهش از حرص و دنياپرستى، بهانه اى براى رها كردن فعاليّت هاى مثبت اقتصادى و رشد و شكوفايى صنعت و مانند آن شود و افراد تنبل و بيكاره خود را زير پوشش كناره گيرى از حرص و دنياپرستى قرار دهند و آن را توجيهى براى كاستى هاى خود بدانند.

امام علي(ع) در دعای کمیل به پنج مورد از آثار زيانبار «گناهان» اشاره كرده که عبارت است از: 1. گناهانی که باعث قطع رابطه ها و پیوندها می شوند. 2. گناهانی که موجب درد و غم، رنج و گرفتاری می شوند. 3. گناهانی که نعمت را تبدیل به نقمت می کنند. 4. گناهانی که مانع استجابت دعا می شوند. 5. گناهانی که باعث نزول بلا می شوند.

به فرموده امام علي(ع) عرب ها در بدترين دين و بدترين خانه و جايگاه بودند. بدترين دين، شرك و بت پرستي بود و بدترين مكانها حجاز بود، جائي كه آب‌ خوردنشان لجن سياه و غذايشان خشن بود و خون همديگر را مي ريختند و قطع رحم مي كردند.

امام علی(ع) شش صفت از اوصاف رذيله «عمرو عاص» را چنين بيان مى فرمايد: «او پيوسته دروغ مى گويد، وعده مى دهد و تخلّف مى كند، اگر چيزى از او درخواست شود، بُخل مي ورزد و اگر خودش از ديگرى تقاضايى داشته باشد، اصرار مى كند. در پيمانش خيانت مى نمايد. [حتّى] پيوند خويشاوندى را قطع مى كند. هنگام نبرد، لشكريان را امر و نهى مى كند؛ ولى اين تا زمانى است كه دستها به قبضه شمشير نرفته است، هنگامى كه چنين شود، او براى رهايى جانش، بالاترين تدبيرش اين است كه جامه اش را كنار زند و عورت خود را نمايان سازد».

در آیات فراوانی از قرآن مجید، تعبیرات مثبتی درباره «مواهب دنیا» دیده می شود؛ مانند عبارات «خیر مطلق»، «برکات آسمان و زمین»، «طیبات» و ... از مجموع اين عناوین استفاده مي شود که نعمت های مادیِ دنیا ذاتاً مذموم و پلید نیستند؛ بلکه ماهیت آنها تابع چگونگی بهره گیری از آنهاست؛ بدیهی است هرگاه در طریق وصول به آخرت و اعمال صالح باشد پسندیده و محبوب و اگر در مسیر گناه و اعمال ناشایست استفاده گردد زشت و ناپسند است.

ابن ابی الحدید در كتابش 24 روایت از بزرگان حدیث اهل سنت در فضایل حضرت علي(ع) آورده است، از جمله روايتي است كه پيامبر(ص) فرمود: «كسى كه مسرور مى شود همچون من زندگى كند و همچون من از دنيا برود و ساكن بهشت جاويدانى شود كه خداوند آن را غرس كرده پس بايد علي را بعد از من دوست دارد و دوست او را نيز دوست داشته باشد و به امامان پس از من اقتدا كند كه آنها از عترت من اند؛ از باقيمانده گِل من سرشته شدند و خداوند فهم و دانش به آنان داده است. واى بر كسانى از امت من كه آنها را تكذيب كنند و نسبت به من قطع رحم كنند! خداوند هرگز آنها را مشمول شفاعت من نكند!».

جاهلیت دوره ای است که به خاطر گذشت مدت زیادی از بعثت انبیاء پیشین، امت در خواب غفلت فرو رفته بود و به همین خاطر جامعه دچار معضلاتی همچون فساد و فتنه و جنگ و مکر و فریب و اعتقادات انحرافی و قطع رحم و زنده به گور کردن دختران شده بود و حیات جامعه رو به افسردگی و مرگ گذاشته بود.

پيامبر براى نجات مسلمانان از فشار مشركان، دستور داد تا به سرزمين حبشه هجرت كنند. قريش خواست مهاجران را از حبشه باز گرداند. آنها با بردن هديه هاى گران بها اين مطلب را با پادشاه حبشه در ميان گذاشتند. نجاشى گفت: «من تا سخن آنان را نشنوم كسانى كه به من پناهنده شده اند را تحويل نخواهم داد»، او مسلمانان را احضار كرد و از آنان سؤالاتی نمود. نجاشى پس از شنيدن آيات قرآن در مورد حضرت مريم و مسيح گفت: «برويد شما در امنيت هستيد، من هرگز حاضر نيستم در برابر داشتن كوهى از طلا به يكى از شما اذيتى روا دارم».

بعد از سخن امام علی(ع) با مصریان و بازگشتشان، امام به عثمان گفت: سخنى بگو که مردم از تو بشنوند و گواهِ بر آن باشند که توبه کرده ای. او برخاست و پس از حمد الهى گفت: من از آنچه کرده ام، استغفار مى کنم و به سوى خدا باز مى گردم؛... در آن روز، مردم با او مهربان شدند.

پس از آنکه عثمان توبه خود را شکست، امام علی(ع) غضبناک با او برخورد کرد. او شبانه به خانه علی(ع) رفت و گفت: من  به خطاهاى پیشین باز نمى گردم. امام(ع) به او گفت: بعد از توبه ات، مروان به سوى مردم، بیرون آمد و آنان را جلوى درِ خانه ات دشنام و آزار داد. تو سخن مروان را بر گفته من ترجیح مى دهى و او را در کار، دخالت مى دهى. از آن پس امام علی(ع) از او کناره گرفت.