زهد در لغت به معناى بى ميلى و بى رغبتى است. راغب اصفهانی مى نويسد: «زهيد به چيز اندك گفته مى شود و زاهد در چيزى، به معناى روى گردانى از آن است». در لسان العرب نیز آمده است: «زهد ضدّ شوق و رغبت است و زهادت در همه اشيا، به معناى‏ بى رغبتى به آنهاست».

زهد در اصطلاح فرهنگ اسلامى، به معناى عدم دلبستگى به ماديّات، زرق و برق ها، زر و زيورهاى دنيوى و اعتماد كامل به خداى اين نعمات است. در واقع، زاهد اسلامى به جاى آنكه دلبسته و اسير مواهب مادّى باشد، به خداى اين مواهب دلبسته و وابسته است و همين مسئله، سبب امتياز او از غير زاهدان است.

ظلم و ستم بى شك كيفر شديدى دارد؛ ولى در ترك آن ثوابِ فوق العاده‏ اى است. بنابراين نه به جهت كيفرش، بلكه به موجب ثواب تركش، اگر انسان آن را ترك گويد، بسيار به جاست. همچنين به پاس نعمت ‏های خداوندی، شايسته است که خدا نافرمانى نشود و يکی از فرامين الهی پرهیز از ظلم و ستم است.

خداوند در  آیات 51-53 سوره نحل می فرماید: «آنچه در آسمان و زمین است از آن اوست». خداوند عالم هستی را خلق کرده و قوانین تکوینی را ایجاد نموده، لذا قوانین تشریعی هم باید توسط خالق هستی معین شود و اطاعت نیز مخصوص اوست. اگر پرستش بتها به خاطر شکر نعمت باشد که آنها چنین قدرتی ندارند و اگر برای دفع بلاها و رنج هاست که آن هم از ناحیه خداست و حتی بت پرستان در سختی ها به خدا روی می آورند.

امام علی(ع) در نهج البلاغه، انگيزه هاى «عبادت» عابدان را با ذكر سلسله مراتب آنها بيان كرده، مى فرمايد: «گروهى خدا را از روى رغبت و ميل [به بهشت] پرستش كردند، اين عبادت تاجران است و عدّه اى از روى ترس او را پرستيدند و اين عبادت بردگان است و جمعى ديگر خدا را براى شكر نعمت ها [و اين كه شايسته عبادت است] پرستيدند، اين عبادت آزادگان است». با اين تقسيم، حضرت گروه سوم را تأييد كرده و می فرماید: «خداوندا! من تو را از ترس دوزخ و طمع در بهشت پرستش نكردم، بلکه تو را شايسته عبادت ديدم و پرستيدم».

هيچ كس نمى تواند اين حقيقت را انكار كند كه اغلب انسان ها وقتى غرق نعمت اند، ارزش آن را درک نمی کنند؛ آری این مصائب و بلایا به افراد نیکوکار و بدکار هر دو مى رسد؛ نیکوکاران آنچه به آنها مى رسد را مایه تذکر نعمت هاى پروردگارشان در ایام گذشته مى نمایند و این موضوع آنها را به شکرو صبر وا مى دارد و امّا بدکاران هنگامى که چنین آفاتى به آنها رسد، شرارتشان را درهم مى شکند و آنها را از معاصى و زشتى ها باز مى دارد.

امام علی(ع) در نهج البلاغه، خداوند را به جهت نجات از چند چيز حمد و سپاس مى گويد، كه هر يك از آنها مى تواند تيره روزى دنيا یا آخرت را فراهم سازد. امام می فرمایند: «ستايش ويژه خداوندى است كه مرا به صورت مرده و بيمار وارد بامداد نساخت و به بيماريهاى بدمنظر گرفتار ننمود و آفتى بر رگها و اعضايم وارد نكرد و به كيفر بدترين اعمالم مجازاتم نكرد و مرا بى فرزند قرار نداد، و مرا مرتد از دين و منكر پروردگارم و گرفتار اختلال عقل نكرد ...». بر این اساس هم شمول نعمت، شايسته حمد است و هم بقا و تداوم آن، زيرا اگر لطف خدا شامل حال نباشد هر لحظه نعمتها در معرض زوال است.