رسول خدا (ص) می فرمايد: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُدْرِكُ بِالْحِلْمِ وَ اللِّينِ دَرَجَةَ الْعَابِدِ الْمُجْتَهِدِ؛ شخص مؤمن با حلم و نرمش به مقام عبادت كننده شب زنده دار مى رسد». اين تعبير به خوبى نشان مى دهد كه حلم و بردبارى از عبادات مهم در پيشگاه پروردگار است.

در حديث پرمعناى ديگرى از ایشان آمده است: «مِنْ أَحَبِّ السَّبِيلِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جُرْعَتَانِ: جُرْعَةُ غَيْظٍ تَرُدُّهَا بِحِلْم،ٍ وَ جُرْعَةُ مُصِيبَةٍ تَرُدُّهَا بِصَبْرٍ؛ از محبوب ترين راه ها به سوى خدا نوشيدن دو جرعه است: جرعه خشم را به وسيله حلم فرو بردن، و جرعه مصيبت را با صبر تحمل كردن».

درباره حلم و غضب و برکات و خطرات هر کدام، معارفی بصیرت افزا در آیات قرآن وجود دارد. به عنوان نمونه آیه ۳۷ سوره شوری درباره اوصاف گروهی از مؤمنان می گوید: «وَ الَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ همان كسانى كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت اجتناب مى ورزند، و هنگامى كه خشمگين شوند عفو مى كنند».

در اینجا این نکته مورد اشاره قرار می گیرد که مؤمنان هنگامى كه آتش غضب در درون شان شعله ور مى شود خود را كنترل مى كنند و دست به انواع گناهان و جنايات آلوده نمى سازند. ذكر اين صفت بعد از مسأله اجتناب از گناهان بزرگ و اعمال زشت، شايد به اين جهت است كه سرچشمه بسيارى از گناهان، حالت غضب است كه زمام نفس را از دست عقل بيرون مى برد و آزادانه به هر سو مى تازد.

جالب اينكه نمى فرمايد آنها غضب نمى كنند. چراكه خشم و غضب به هنگام بروز ناملايمات سخت، طبيعى هر انسانى است. مهم آن است كه آنها بر غضب خويش مسلّط اند و هرگز زير سلطه غضب قرار نمى گيرند.

از مجموع آيات مورد بحث اهميّت فضيلت اخلاقى «حلم و بردبارى» و خطرات رذيله «خشم و غضب» به خوبى آشكار مى شود.

«حلم» به معنی ثابت بودن در امور است؛ که جزء فضیلت ها و صفات حمیده و نشانه عقل می باشد. انجام هر عملی در حالت عصبانیت باعث پشیمانی می شود. امام علی(ع) به قنبر فرمودند: «دشنام دهنده ی خود را از روى بى اعتنائى رها كن تا پروردگار را خشنود و شيطان را غضبناك و دشمنت را عقوبت نمایی. قسم به خدائى كه دانه را شكافت و انسانها را خلق كرد، مؤمن راضى نمى كند پروردگارش را به مثل حلم و ناراحت نمى كند شيطان را به مثل سكوت و احمق و نادان هم عقوبت نمى بينند به مثل سكوت».

«قوه غضبیه» يكى از نعمت هاى بزرگ الهى است که می تواند انسان را به عالم ملكوت پرواز دهد؛ اما آنچه مذمت شده، جنبه افراط غضب است. از جاهائى كه شيطان بسيار به انسان نزديك مى شود حال عصبانیت است، پس در اين حال انسان نه تصميم بگيرد و نه عملى انجام بدهد؛ زیرا هر دو شيطانى است. امام علی(ع) می فرماید: «متقین خشم خود را کنترل می کنند»؛ چون غضب، ايمان را فاسد مى كند و موجب می شود انسان تجلی گاه جهنم شود و کنترل خشم باعث باز داشتن خشم خدا می شود.

براى علاج «غضب»، علماء اخلاق و روان پزشكان امور علمى و عملى را ذكر كرده اند، مانند اینکه انسان به مفاسد غضب فكر كند كه موجب هتك حرمت، قتل، کینه توزی، حسد و ... مى شود که هر يك از این مفاسد براى هلاكت انسان كافى است؛ یا در ابتداى عصبانیت نفس را منحرف نماید، مثلا از آن مکان برود يا تغيير حالت دهد، اگر نشسته است برخيزد و بالعکس يا به ذكر خداوند مشغول شود. البته براى معالجه اساسى غضب بايد ريشه غضب مثل عُجب، تكبر، لجاجت، حُبّ نفس و ... را پیدا كرده و با آن مبارزه نمود.

خشم و غضب در انسان‏، يك نوع هيجان و برافروختگى درونى است كه سرچشمه حركات تند و شديد و خشن مى ‏شود، و نيروهاى وجود انسان را براى دفاع، يا گرفتن انتقام، بسيج مى ‏كند. خشم و غضب از خطرناك ترين حالات انسان است كه اگر جلوی آن رها شود، گاه به شكل نوعی جنون خودنمايى مى كند. خشم و غضب کنترل نشده، آتشى سوزان است كه گاه يك جرقّه از آن خانه ها و شهرهايى را در كام خود فرو مى برد.

امام حسین(ع) در زمان خلفای سه گانه، به سبب شخصیت  و نسب ممتازش، مورد احترام دستگاه خلافت بود، تا آن جا که خلفا، انتقادات سخت آن حضرت را تحمل می کردند. آن حضرت در مسیر هدایت مسلمین و دفاع از مظلومان، حضور سازنده ای در جامعه داشت. امام در ماجرای تبعید ابوذر به ربذه، با وجود منع عثمان از بدرقه ابوذر، به هراه پدر و برادرش در مراسم بدرقه ابوذر حاضر شد، و خلیفه سوم نیز با وجود عصبانیت، حرمت امام را حفظ کرد.