پاسخ اجمالی:
در روايات اسلامى تعبيرات عجيب و تكان دهنده اى درباره خشم و غضب وارد شده است كه از خطرات اين رذيله اخلاقى به خوبى پرده بر مى دارد. طبق اين روايات خشم بدترين دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناك ترين لشكر شيطان، كليد تمام بدى ها، آغازش جنون و پايانش پشيمانى است.
به عنوان نمونه، اميرمؤمنان على (ع) می فرماید: «إِيَّاكَ وَ الْغَضَبَ فَأَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ؛ از غضب بپرهيز كه آغازش ديوانگى و آخرش پشيمانى است». امام صادق (ع) نيز می فرمايند: «الْغَضَبُ مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ؛ خشم و غضب كليد تمام بدى ها است».
پاسخ تفصیلی:
در روايات اسلامى تعبيرات عجيب و تكان دهنده اى درباره خشم و غضب وارد شده است كه از خطرات اين رذيله اخلاقى به خوبى پرده بر مى دارد. این احادیث و روایات فراوان اند امّا برخی از آنها را اجمالا مرور می کنیم:
- در حديثى از رسول خدا صلّى الله عليه و آله مى خوانيم: «الْغَضَبُ جَمْرَةٌ مِنَ الشَّيْطَانِ؛[1] غضب، آتش پاره سوزان و برافروخته اى است از سوى شيطان».
- در حديث ديگرى از همان حضرت نیز این عبارت به چشم می خورد که: «الْغَضَبُ يُفْسِدُ الْإِيمَانَ كَمَا يُفْسِدُ الصَّبِرُ الْعَسَلَ؛[2] غضب ايمان را فاسد مى كند همان گونه كه صَبِر[3] عسل را خراب مى كند».
- اميرمؤمنان على عليه السّلام نیز می فرماید: «أَعْدَى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ، فَمَنْ مَلَكَهُمَا عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَ بَلَغَ غَايَتَهُ؛[4] سخت ترين دشمن انسان غضب و هواى نفس او است، هركس بتواند اين دو را مهار كند، درجه او بلند مى شود و به آخرين مرحله كمال مى رسد».
- آن امام همام در حديث ديگرى بر این معنا تأکید می کنند که: «الْغَضَبُ نَارٌ مُوقَدَةٌ مَنْ كَظَمَهُ أَطْفَأَهَا وَ مَنْ أَطْلَقَهُ كَانَ أَوَّلَ مُحْتَرَقٍ بِهَا؛[5] غضب آتش برافروخته اى است كه هركس آن را فرو برد، آن آتش را خاموش كرده، و هركس جلو آن را رها كند، نخستين كسى است كه به آن آتش مى سوزد».
- در عبارت گوياى ديگرى از آن بزرگوار آمده است: «لَيْسَ لِإِبْلِيسَ جُنْدٌ أَشَدَّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْغَضَبِ؛[6] براى شيطان سپاهى قوى تر از زنان [فاسد] و غضب نيست».
- آن حضرت در جایی دیگر هشدار می دهد که: «إِيَّاكَ وَ الْغَضَبَ فَأَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ؛[7] از غضب بپرهيز كه آغازش ديوانگى و آخرش پشيمانى است».
- ایشان در تعبيری دیگر در تبیین رابطه منفى غضب و عقل می فرماید: «عِنْدَ غَلَبَةِ الْغَيْظِ وَ الْغَضَبِ يُخْتَبَرُ حِلْمُ الْحُلَمَاءِ؛[8] به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده مى شود».
- نيز در گفتار پر معناى ديگری نيز درباره عواقب دردناك غضب بیان می کند که: «عُقُوبَةُ الْغَضُوبِ وَ الْحَقُودِ وَ الْحَسُودِ تُبْدَأُ بِأَنْفُسِهِمْ؛[9] كيفر افراد خشمگين و كينه توز و حسود، قبل از هركس دامن خود آنها را مى گيرد».
- امام صادق علیه السّلام نیز در عبارتی بسیار کلیدی تبیین می فرمایند که: «الْغَضَبُ مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ؛[10] خشم و غضب كليد تمام بدى ها است».
- علاوه بر آن از خود آن امام آمده است که: «مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ؛[11] كسى كه خشم خود را باز دارد، خداوند عيوب او را مستور مى دارد».
- امام صادق علیه السّلام در جایی دیگر، توضیحی بسیار مهم درباره پیامد غضب ارائه می دهند: «أَيُّ شَيْءٍ أَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ؟ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَغْضَبُ فَيَقْتُلُ النَّفْسَ وَ يَقْذِفُ الْمُحْصَنَةَ؛[12] چه چيز بدتر از غضب است؟ هنگامى كه انسان خشمگين مى شود، آدم مى كشد و افراد پاك را دشنام مى دهد و متّهم مى سازد».
- خطرات غضب به قدرى است كه امام سجاد عليه السّلام در يكى از دعاهاى معروف صحيفه سجاديه از آن به خدا پناه مى برد و عرضه مى دارد: «اللَّهُمَّ إِنيِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَيَجَانِ الْحِرْصِ، وَ سَوْرَةِ الْغَضَبِ، وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ، وَ ضَعْفِ الصَّبْرِ، وَ قِلَّةِ الْقَنَاعَةِ؛[13] خداوندا من به تو پناه مى برم از هيجان حرص و شدت غضب و چيره شدن حسد و ضعف شكيبایى و كَمىِ قناعت».
از روايات بالا - كه گلچينى از روايات زيادى بود كه در نكوهش غضب وارد شده است - ابعاد فاجعه اى كه غضب و خشم در زندگى انسان مى آفريند، به خوبى روشن شد. در حقيقت همان گونه كه در روايات بالا آمد، خشم بدترين دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناك ترين لشكر شيطان، كليد تمام بدى ها، آغازش جنون و پايانش پشيمانى است.[14]
منبع:
اخلاق در قرآن
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.